Bu gün cəmiyyətdə, xüsusilə dövlət qurumlarında işləyən şəxslərin qeyri-qanuni sələmçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmaları ciddi narahatlıq doğurur. Dövlətimizin qanunları ilə cinayət hesab edilən bu cür fəaliyyətlər, hüquq mühafizə orqanlarının çoxsaylı əməliyyat tədbirlərinə baxmayaraq hələ də davam edir. İllərdir bu məsələnin həlli üçün cəhdlər edilsə də, bəzi fərdi şəxslər, xüsusən də yüksək vəzifəli məmurların dəstəyi ilə bu qanunsuz fəaliyyətlərini genişləndirirlər. Məqaləmizdə, xüsusilə Fövqaladə Hallar Nazirliyi (FHN), Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) və digər dövlət qurumlarında çalışan şəxslərin, Pərvanə Həsənova kimi qeyri-qanuni sələmçilərin əlində necə asılı vəziyyətə düşdüyü araşdırılacaq. Həsənovanın illərdir gizli şəkildə sələmçiliklə məşğul olduğu, dövlət işçilərinin maaş kartlarını girov qoyaraq onlara yüksək faizlə pul verdiyi və bu fəaliyyətinin arxasında duran güclü məmur şəbəkəsi haqqında məlumatlar toplanıb. Qeyri-qanuni sələmçilik fəaliyyətinin azyaşlı uşağına baxan bir tənha ana tərəfindən necə genişləndirildiyi və müxtəlif dövlət qurumlarında çalışan insanları necə öz təsiri altına aldığı barədə daha ətraflı məlumat təqdim edəcəyik.

Qeyd edək ki, Pərvanə Həsənova Seyfəddin qızı əslən Cəbrayıl rayonundan olduğu ailəli olması həyat yoldaşından bir qız doğulduğu, hazırda isə həyat yoldaşı vəfat edib və qızını tək ana olaraq böyüdüb – deyə məlumatları əldə etmişik. Həmçinin Pərvanə Həsənovanın illər əvvəl Socarın müvafiq idarələrindən birində çalışıb. Əldə edilən məlumatda həmçinin Socarda işlədiyi zaman sələmçiliklə məşğul olmasının üstü açıldığına görə işdən xaric edilməsi barədə qərarın qəbul edilməsidə əldə edilən məlumatlarda yer alır.

Əsas məsələ isə Pərvanə Həsənovanın illər əvvəl sələmçiliklə məşğul olduğuna görə, Hüquq Mühafizə orqanları tərəfindən saxlanılması məlumatıdır ki, nəticə etibari ilə övladının azyaşlı olması nəzərə alınaraq ona xəbərdarlıq edilərək sərbəst buraxılması qərarı verilmişdir. Lakin dövlətin güc strukturlarının xəbərdarlığı göründüyü qədər Pərvanə Həsənovaya heç bir təsir göstərməyib. Əksinə Pərvanə Həsənova tutduğu əməlini genişləndirərək dahada yüksək müştəri auditoriyası toplayıb. Aparılan araşdırmalardan müəyyən edilib ki P.Həsənova saxlanılarkən onun mənzilindən 60-80 dövlət əməkdaşlarına məxsus məvacib kartları müəyyən edilərək götürülüb. İllər əvvəl bu qədər təlabatlara cavab verə bilən bir tənha ananın socar əməkdaşının yüksək məbləğdə verdiyi pulların əsil sahibinin kimliyidə maraq dairəmizə düşdü. Deyilənə görə ilk sələmçiliyə başlayanda Socarın yüksək vəzifə sahiblərindən birinin şəxsi vəsaitini faizə verən Pərvanə Həsənova toxunulmazlığını arxalandığı həmin məmurun hesabına Socarda işdə qala bilirmiş. Açıq şəkildədə sələmçiliyini davam etdirirmiş. Arxalandığı şəxsin işinə xitam verildikdən sonra rəhbərliyə verilən məlumat əsasında Pərvanə həsənova Socardan azad edilib.

Azərbaycan Respublikasının qanunları Pərvanə Həsənovanın tutduğu əməlinə hansı qiyməti verir...?

Pərvanə Həsənovanın təsvir edilən fəaliyyətləri, yəni qeyri-qanuni sələmçiliklə məşğul olması, bir neçə qanun pozuntusu və cinayət tərkibinə səbəb ola bilər. Azərbaycan Respublikasının qanunlarına görə, belə bir fəaliyyət aşağıdakı hüquqi məsuliyyətləri doğurur:

1. Qeyri-qanuni sələmçilik (usury):

Azərbaycanın Cinayət Məcəlləsində sələmçiliklə bağlı xüsusi müddəalar mövcuddur. Belə ki, "usury" (yəni, qanunsuz yüksək faizlə pul vermək) cinayət hesab edilir. Əgər Pərvanə Həsənova müəyyən edilmiş faiz dərəcəsini aşaraq faizlə pul verirsə, o, Cinayət Məcəlləsinin 248-ci maddəsinə əsasən məsuliyyət daşıya bilər. Bu maddə "qeyri-qanuni faizlə pul vermə" ilə bağlıdır və belə bir fəaliyyət cəzalandırılır.

Bu fəaliyyət cinayət əməli olaraq qəbul edilir və ciddi cəza tədbirləri ilə nəticələnə bilər. Pərvanə Həsənovanın sələmçiliklə məşğul olması qanunsuz olduğuna görə, o, müvafiq məhkəmə tərəfindən cəzalandırıla bilər. Cəza, adətən, həbs və ya mülkiyyətin müsadirəsi kimi tədbirləri əhatə edə bilər.


2. Dövlət məmurlarının maaş kartlarını girov götürmək:

Əgər Pərvanə Həsənova dövlət məmurlarının maaş kartlarını girov götürərək onlara faizlə pul verirsə, bu, yalnız qanunsuz sələmçilik deyil, eyni zamanda hədə-qorxu və zorakılıq hallarını da əhatə edə bilər. Cinayət Məcəlləsinin 182-ci maddəsi (Hədə-qorxu ilə pul alma) ilə bağlı bu cür fəaliyyət də cinayət sayılır. Burada söz konusu olan, xüsusilə dövlət işçiləri və ya hərbiçilər olduğu üçün vəziyyət daha da ağırlaşır və hüquq mühafizə orqanlarının cəza verməkdəki qərarı daha sərt ola bilər.

3. Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə:

Pərvanə Həsənovanın sələmçilik fəaliyyəti, onun əvvəllər SOCAR-da işlədiyi dövrdə belə mümkün olmuşsa, burada dövlət və ya dövlətlə bağlı bir çox səlahiyyətli şəxslərin sui-istifadəsi məsələsi meydana çıxır. Əgər məmurlar, xüsusən yüksək vəzifəli şəxslər, Pərvanə Həsənovanın bu qanunsuz fəaliyyətinə dəstək veriblərsə, bu da vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə kimi qiymətləndirilə bilər. Bu, Cinayət Məcəlləsinin 308-ci maddəsi ilə əlaqələndirilə bilər.

4. İlk saxlanılma və xəbərdarlıq edilməsi:

Əgər Pərvanə Həsənova əvvəllər hüquq mühafizə orqanları tərəfindən saxlanılıb və xəbərdarlıq edilibsə, lakin eyni fəaliyyəti təkrarlamışsa, bu artıq təkrar cinayət hesab olunur. Cinayət Məcəlləsinə əsasən, təkrar cinayət törətmək cəzanın ağırlaşdırılmasına səbəb ola bilər. Belə halda, əvvəlki xəbərdarlıq və ya yüngül cəzalar onu dayandırmamışsa, daha ciddi hüquqi tədbirlər görülə bilər.

Nəticə:

Pərvanə Həsənovanın apardığı fəaliyyətin Azərbaycan qanunları çərçivəsində qiymətləndirilməsi, bir neçə cinayət tərkibini əhatə edir, bunlar:

- Qeyri-qanuni faizlə pul vermə (usury)
- Hədə-qorxu ilə pul alma
- Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə
- Təkrar cinayət törətmə

Bu əməllər, ciddi hüquqi məsuliyyətə, həbslə nəticələnə biləcək cinayət cəzalarına səbəb ola bilər. Həmçinin, əgər sələmçilik fəaliyyəti dövlət məmurları ilə əlaqədar həyata keçirilirsə, bu vəziyyət dövlətin güc strukturlarını da hədəf ala bilər və əlavə hüquqi təqiblərə səbəb ola bilər.

Mövzuda adı keçən şəxsləri dinləməyə hazırıq.
Araşdırma davam edir.